برشهایی از زندگی امام رضا علیه السلام از کتاب امامان شیعه
منبع مطالب ذکر شده : کتاب «گزیده حیات سیاسی فکری امامان شیعه»
تولد 148ه.ق---> شهادت 203 ه.ق
اختلافی که پس از شهادت امام صادق علیه السلام در مسئله جانشینی آن حضرت به وجود آمد ، سبب شد تا این بار پس از شهادت امام کاظم علیه السلام ، اصحاب در موضوع جانشینی دقت و احتیاط بیشتری کنند و پیش از شهادت آن حضرت ، درباره شناخت او اصرار ورزند.
پس از امام کاظم علیه السلام دو گرایش عمده و اساسی پدید آمد : قطعیه (امامیه) و واقفیه.
علل انشعابات :
1. تقیه حضرت
2. فرصت طلبی برخی اشخاص که اموالی را از طرف امام کاظم علیه السلام از شیعیان گرفته بودند ، با استفاده از برخی روایات نادرست .
3. تعابیر قائم و مهدی
4. رگه هایی از غلو
بر اثر این انشعاب افرادی نیز بدون اما و در واقع سردرگم رها شدند . نتیجه این انحراف آن شد که شخصی از غلات به نام محمد بن بشیر فرقه ای به نام ممطوره را بوجود آورد که بر حلول و تناسخ پای می فشرد و محرمات را مباح می دانست .
امام رضا علیه السلام و سیاست
همان اندازه که امامان پیشین با قیامهای زیدی فاصله داشتند ، اما نیز از این ماجرا به دور بود. برادرش زید شورید و در بصره خانه های عباسیان را به آتش کشید و در نهایت دستگیر شد . امام نیز با وجود داشتن این فرصت ها دقیقا همان مشی پدر را دنبال می کرد. البته پس از دستگیری زید ، حضرت او را بخاطر شورش سرزنش کرد و سپس برای وساطت وی نزد مامون آمد .
در این دوره قیامهای متعدد علوی رخ داد که دامنه برخی از آنها مانند قیام ابوالسرایا بسیار گسترده بود . برخی ماجرای ولایتعهدی امام رضا علیه السلام را با گسترش این قیامها مرتبط و هدف آن را آرام کردن اوضاع می دانند.
مسئله ولایتعهدی
سال 200 از مدینه به مرو آورده شدند.
چند روز بخاطر استقبال گسترده علما و مردم در نیشابور ماند.
مامون الرضا من آل محمد نامید.
به نام ایشان سکه ضرب کرد.
اهداف مامون از واگذاری ولایتعهدی به حضرت
1. پذیرش مشروعیت عباسیان بواسطه حضور حضرت در دربار
2. محدود کردن فعالیتهای حضرت
3. مبارزه با زهد امام
4. کاستن محبوبیت حضرت بین مردم
5. ایجاد فاصله بین امام و شیعیان
واکنش امام رضا علیه السلام
ابتدا امتناع کرد . رجاء بن ضحاک ایشان را به زور به مرو برد. امام احساس کرد که راه گریز ندارد.
در مدینه امام به منظور وداع از رسول اکرم به حرم آمد ، با صدای بلندگریه می کرد. من از جوار جدم بیرون رفته و در غربت از دنیا خواهم رفت. به همراه نبردن اعضای خانواده ، اظهار اینکه دیگر به سوی شما باز نخواهم گشت نشانه های خروج اجباری است.
امام در مقابل اینکه مامون خلافت را به حضرت پیشنهاد داد فرمود: اگر این خلافت مال توست و خدا آن را برای تو قرار داده ، در این صورت جایز نیست لباسی را که خدا به تو پوشانده ، از خود خلع کرده و در اختیار دیگری قرار دهی و اگر مال تو نیست ، در این صورت جایز نیست آنچه را که مال تو نیست به دیگران ببخشی .
گرفتن این اعتراف از مامون که «خلافت حق اهل بیت است» نکته دیگری بود که امام دنبال می کرد.
حضرت فرمود: وقتی در وضعی قرار گرفتم که میان قبول ولایتعهدی یا قتل ، یکی را می بایست اختیار می کردم ، به ناچار پذیرش ولایتعهدی را بر کشته شدن ترجیح دادم.
بعد از پذیرش ولایتعهدی فرمودند: من این امر را می پذیرم، با این شرط که کسی را به کاری نگمارم ، کسی را از مقامش عزل نکنم، رسم و روشی را نقض نکنم و فقط از دور مورد مشورت قرار گیرم.
امام در حق مامون نفرین کرد که به او ستم روا داشته و شیعیانش را از در خانه اش رانده است.
نکات مهمی که در روابط بین حضرت و مامون بسیار نقش داشت:
1. تشکیل محافل علمی عمومی
2. نماز عید
امام و تبلیغات ضد علوی
شایعاتی مبنی بر اینکه علویان دیگران را برده و عبد خود می دانند.
شواهد:
1. کلام شافعی پس از آنکه دولت از احتمال قیام شافعی بهمراه یکی از علویان علیه حکومت عباسی
2. کلام امام رضا علیه السلام: ای اسحاق! به من خبر رسیده که مردم می گویند ما آنها را بردگان خود می پندارم . نه قسم به قرابتی که با رسول خدا دارم ! نه من خود چیزی گفته ام و نه از یکی از اجدادم شنیده ام که چنین بگوید.
اخلاق حضرت
امام وارد حمام نیشابور شد . یکی از کسانی که حاضر بود و ایشان را نمی شناخت ، از آن حضرت خواست تا پشت او را کیسه بکشد . حضرت درخواست او را پذیرفت و مشغول کار شد برخی امام را می شناختند ، آن مرد را درباره امام رضا علیه السلام آگاه کردند و او مشغول عذرخواهی شد .
عشق و ایمان، بصیرت و همت؛ اینها ستونهاى اصلى است. عشق و ایمان. انسانى که ایمان ندارد، محورى براى حرکت خود نمیتواند تصویر کند. انسانى که از احساس عاشقانه و عمیق قلبى برخوردار نیست، نمیتواند این حرکت را ادامه دهد و استمرار بخشد. انسانى که همت ندارد، به کارهاى کوچک، به فرازهاى محدود اکتفاء میکند؛ چشم به برترین قله‌ها نمیدوزد. انسانى که بصیرت ندارد، راه را عوضى میرود؛ اگر عشق و ایمانى هم در او هست، آن را در راه غلط مصرف میکند، کجراهه میرود. عشق و ایمان، همت و بصیرت؛ اینها را انقلاب به مردم ما و جامعه‌ى ما داد؛ لذا انقلاب شد همان شجره طیبه‌اى که در قرآن از آن نام برده شده است: «أ لم تر کیف ضرب اللَّه مثلا کلمة طیّبة کشجرة طیّبة»…